Haber: Emrah Bakır
Türkiye haber merkezleri ve gazeteciler için bir vaha olmakla beraber aynı zamanda her geçen gün haber sitelerinin haber içeriklerinde artış ve farklılık oluşmaktadır. Yaşanan ekonomik krizin yazılı ve görsel basın üzerinde oluşturduğu tahribat, gerek haber içeriklerinde gerekse de habere ulaşmadaki diğer teknik sorunları beraberinde getirirken, dijital medyanın dönüşümü ve bunu yakalayamayan basın kurumları geleneksel olarak haberciliği sürdürmeye devam ederek, son zamanlarda basın alanında ‘dezenformasyonla mücadele yasası’ sonrası muhalif medya başta olmak üzere yerel kanallarda da olumsuz etkisini göstermeye başladı.
Türkiye’nin belli bölgelerinde yayın yapan internet haber sitelerinin (15-30 Ağustos 2023, 430 haber ) günlük haber kategorilerini ve haber içeriklerini inceledik. Birbirinden farklı alanlarda olan gazetelerin kadın, ekonomi, sağlık, politika ve spor alanında ne tür haberler yayınlandığını, toplam sayısını, haberde kullanılan dil ve ifadeler başta olmak üzere yerel medya ve gazeteciliği karlılaştırması yaptık.
Kadın konulu haberler ön planda
İzmir’de yayın yapan Dokuz Eylül Gazetesi, İzmir başta olmak üzere birçok gazeteci tarafından bilinen ve en çok takip edilen yerel gazetelerinden biridir. Yerelin sorunları başta olmak üzere; ulusal haberler, haber dili, fotoğraf seçimi ve haberde kullanılan dil gazeteciliğin reflekslerine bağlı kalarak oluşturulan bir yapıyı gözlemledik. Kadın haberleri ve yerel sorunların gündeme gelmesi, gazetenin ivedilikle üzerinde durduğu konular etrafında oluşturulurken, Türkiye’nin yaşadığı ekonomik kriz ve krize bağlı yaşanan sosyal problemler de gerek özel haberlerde gerekse rutin haberlerde incelediğimiz zaman diliminde karşımıza sıklıkla çıkmaktadır.
Kadın konulu haberlerde hem görsellerde hem de haberde kullanılan dil, diğer haber sitelerine göre gazetecilik ve kamuoyu açısından gözetilerek bir haber değeri kazandırmaya çalışılmaktadır. Dokuz Eylül Gazetesi inceleme alanına aldığımız diğer yerel medya içeriklerine göre hem girilen haber sayıları açısından hem de sosyal medya da giderek haber içeriklerinin daha çok okunduğu ve etkileşim alan bir haber sitesidir. Haber konuları ve dağılımının ana başlıkları şu şekildedir:
- Kadın: (45) Kadın konulu haberlerde, kadına erkek tarafından uygulanan şiddet başta olmak üzere; kadınların kendi aralarında kurduğu dayanışma ağı, belediyelerin kadınların çalışmalarına yönelik yapmış olduğu yardımlar ve destekler ve kadınların spor alanında göstermiş olduğu başarılar kadın konulu haberlerde haber sitesinde ön plana çıkmaktadır.
- Ekonomi:(50) Ekonomi haberlerinde her geçen gün gelen zamlar karşısında insanların alım gücünün azalması ve konut fiyatlarındaki artış başta olmak üzere gıda sorunları üzerine haberler karşımıza çıkmaktadır. İktidar partisinin ekonomi alanında açıklamaları gündemi oluşturmaya devam etmektedir.
- Mülteci:(15) Türkiye’ye sığınan göçmenler ve sosyal sorunları haberleştiren haber sitesi inceleme alanına aldığımız diğer haber sitelerine göre hem kadın haberlerinde hem de göçmenler konusunda daha geniş yelpaze de haberler sunmaktadır.
- Sağlık:(50) Koronavirüs sonrası yaşanan sağlık ve gıda sorunlarının beraberinde getirdiği sağlık sorunları birçok medyanın ve yerel medyanın gündemi olmaya başladı. İncelemeye aldığımız haber sitesinde havaların aşırı sıcak olması ve yaşanacak sağlık sorunlarına karşı nasıl önlem almamız gerektiği konusunda ve tüketilmesi gereken gıda besinleri için etraflıca hazırlanmış 50 habere denk geldik.
- Spor:(39) Haber sitesi İzmir yerel spor karşılaşmaları ve diğer spor alanlarında yaşanan durumları haberleştirirken aynı zamanda büyük futbol kulüpleri arasında oynan maçlar başta olmak üzere dünya sporları alanında da 39 haber içeriğine denk geldik.
- Politika: (40) Cumhurbaşkanı’nın açıklamaları, Türkiye Büyük Millet Meclisi ve milletvekillerinin gündeme ve de dış politikaya dair yapmış olduğu açıklamalar sürekli haber değeri kazanırken, yerel siyasete dair belediyelerin ve başkanların yapmış olduğu açıklamalar ve çalışmalarda haberlerde yerini almaktadır. Politika konulu 40 haber incelemesi yaptık.
Ağrı’nın yerel sorunlarına dair haber yok
agri04haber.com Ağrı ilinde olan bir yerel haber sitesidir. Doğu Anadolu bölgelerinin önemli bir bölge olan Ağrı, başta geçim sorunları olmak üzere; altyapı, işsizlik, başka şehirlere yaşanan yoğun göç ve kadın sorunları haber sitesinde yer verilmemiştir. Ağrı’da 2022 yılında onlarca kız çocuğu yaşamını yitirirken (İntihar olduğuna dair derin şüpheler var )Ağrı yerel medyası ve inceleme alanına aldığımız haber sitesinde konuya dair bir haber göremediğimiz gibi, diğer yerel medya haber sitelerinde de konuya dair birbirilerinden haber takla attırdıklarını ve konuya dair derin araştırmalar yapılmadan haberi servis edildiğini gözlemlemekteyiz. Sitenin habere dair fotoğrafları bulanık ve haber fotosu kadraj dışına çıkmış teknik sorunlarla karşılaştık. Haber dili diğer haber sitelerinin aksine yazım yanlışını içinde barındırmaktadır. İncelemeye aldığımız haber sitesi haber konularının yanında il ve ilçelerdeki nüfuzlu insanların ölümlerini haberleştirirken, başsağlığı mesajı yayınlamaktadır. Haber sitesi kullandığı sosyal medyasında (X) haberleri iki ya da üç günde bir girmektedir. Böylelikle hem görünürlüğü hem de alacağı etkileşim azalmaktadır. Haber kategorileri ve dağılımları şu şekildedir:
- Kadın: (2) İncelemeye aldığımız haber sitesinde kadın konulu haber sayısı 2 tane olarak karşımıza çıktı. Ve kadın konulu haberde kullanılan dil haber içeriğiyle uyumlu olamadığı gibi okuyucunun ilgisini çekemediği yönünde izlenimler edindik ve de güven veren bir site olmadığı yapmış olduğu haberlerde mevcuttur. Kadın konulu haberlerde kullanılan fotoğraflar bulanık ve pikseli düşük olduğundan gözleri yormaktadır.
- Ekonomi: (2) Haber sitesi ekonomiyle ilgili 2 tane haber içeriğine denk geldik. Diğer yerel medya ekonomik sorunlarla ilgili ya da ekonomiye dair habere değinirken, incelemeye aldığımız haber sitesinde ekonomi haberleri azınlıkta kalmaktadır.
- Sağlık: (3) Sağlık haberleri nöbetçi eczaneler ve Ağrı ilindeki sıcak su kaynaklarıyla ilgili haberlerde yer almaktadır.
- Spor:(2) Spor haberleri ise büyük takımların haberlerini kapsamakla beraber yerelin spor müsabakalarını içermektedir.
- Politika: (1) Politika haberleri ister yerel isterse ulusal kanallar olsun hem haber içeriği olarak hem de güncelin bilgi kaynağı açısından en çok takip edilen haber konuları içinde barındırmaktadır. İncelemeyi ele aldığımız haber sitesinde politikaya dair net bir haber görememekle beraber seçim üzerinden aylar geçmesine rağmen hala seçim sonuçları haberine denk gelmekteyiz.
Yerel sorunlara değinen haberler
Akdeniz bölgesinde yayın yapan haberantalya.com adlı haber sitesinin incelemeye aldığımız zaman diliminde haber konularını inceledik. Site sürekli yerel ve ulusal haberlerle ve de özel içeriklerle aktif olmakla beraber, haber dili, haberde kullanılması gereken başlık ve konuyla alakalı olan fotoğraf seçimi habere ve siteye olan güveni arttırmaktadır. Haber sitesi yerel haberlere konu olan asayiş ve turizm haberlerinin yanı sıra belediyelerin çalışmaları hakkında bilgi vermektedir. Haberlerin yarısı Antalya ile ilgili haberler.
- Kadın: (10) Kadın çalışmalarına yönelik haberler ve kadına şiddet haberleri karşımıza çıkmakla beraber, kadınların başarı hikayeleri de haber konuları içinde değerlendirilebilir.
- Ekonomi: (30) Yerel ekonomik sorunlar başta olmak üzere, ulusal ekonomik sorunları haber sitesinde sıklıkla görüyoruz.
- Sağlık: (30) Yaşanan aşırı sıcaklar ve sıcakların etkisiyle birlikte sağlık sorunları haber sitesinde dikkat edilmesi gerekilen sağlık sorunlarına yönelik haberler ve içeriklerle karşılaşırken, aynı zamanda sağlık sorunlarını diğer haber sitelerine göre ön plana çıkarmaktadır.
- Spor: (16) Spor müsabakaları ve sonuçları üzerine yapılan haberlerin yanı sıra Antalya ilinin spor takımlarının haberlerini sıklıkla görmekteyiz.
- Politika: (30) Politika konulu haberler, haber sitesinde sıklıkla karşımıza çıkmaktadır. İncelediğimiz haber örneklerinde bakanlar, milletvekilleri, cumhurbaşkanının ya da yerel siyasetçilerin gündeme dair açıklamaları ve demeçleri politika haber konularının bütünlüğünü oluşturmaktadır.
Spor haberleri ön planda
Karadeniz bölgesinde Trabzon’da yayın yapan, kuzeyekspres.com adlı haber sitesi incelemeye aldığımız bir diğer haber kanalıdır. Site genel olarak tüm Karadeniz illerinde olan çevre olayları, asayiş, ekonomi ve kültür sanat alanında haber yapmaktadır. Site, sosyal medya hesabından yaptığı haberleri sürekli aktif tutmaya çalışan haber sitesi olmakla beraber politika ya da güncel siyasete dair haber içeriğine denk gelemedik. Ekonomi, sağlık ve spor alanında içerik üreten haber sitesi; kadın, politika, dezavantajlı gruplar ve yerel sorunlar karşısında haber içeriği gözlemleyemedik. Haber kategorileri sırasıyla şu şekildedir:
- Kadın: (5) Kadın konulu haberler, cinayet ve yaralama haberleri.
- Ekonomi: (23) Ekonomi haberleri Karadeniz ve Trabzon’daki ekonomi ve istihdam haberleri olmakla birlikte, ulusal konuları içeren haberler olarak karşımıza çıkıyor.
- Sağlık: (10) Sağlık haberleri salgın hastalıklar ve gıda ve sağlık konusundan alınması gereken önlemleri içeren haber içerikleri mevcuttur.
- Politika: (2) Politika konulu haberler sıralamasında diğer haber sitelerine göre siyaset ya da politika içerikli haberlerle karşılaşamadık.
- Spor:(25) Spor konulu haberlerin sitede aktif olarak yer aldığını gözlemlemekle beraber, sosyal medya hesabından (X) spor haberleri sürekli servis edilmektedir.
Yerel basın kendini yenilemedikçe geleneksel habercilikten sıyrılamayacaktır
Doğu Anadolu bölgesinde serbest gazetecilik Barış Dönmez, yerel medya ve yerel medyanın sorunlarını şu şekilde dile getirdi:
Yerel basın, gerek haber üretimi gerek ise haber dili açısında ne yazık ki, tekrardan kendini sıyırmadı. Hem maddi sorunlar hem de yetersiz üretim ile gelenekselleşen habercilik anlayışı dışına çıkamayan yerel basın, kurum haberciliği dışına çıkmak yerine benzer içerikler üretmeye devam ediyor. Yetersiz eğitim koşulları(seminer, panel) yüzünden benzer içerikler üreten gazeteciler, bunun gazetecilik sorumluluğu dışında bir iş gibi görmesine neden oluyor. Gazetecilik yapmak yerine, bir halkla ilişkiler ve kurum reklamları gibi içerikler üreten yerel basın kendini yenilemedikçe, geleneksel habercilik formatında kendini asla sıyıramayacaktır.
Gerek ulusal gerekse yerel olsun, gazetecilik aynı tanımdadır. Gazetecilik faaliyetlerinin dürüst, etik ve tarafsız bir biçimde yapılma eylemidir. Bu eylemi gerçekleştiren gazeteciler, aynı sorumluluk ve ilkelerle habere yaklaşması lazım. Belli bir toplumun ya da topluluğun haber alma hakkını yerine getirmek, araştırmak, teyit etme eylemini gerçekleştirmek gazetecilerin görevidir. Bunu yapmak için nerede haber yazdığın değil, bu haberi nasıl bir yaklaşımla ele aldığın önemlidir. Yerel medyada çalışan gazetecilerin, habere yaklaşımı bu biçimde olması kaçınılmazdır. Aksi taktirde habercilik ilkeleri dışında bir gazetecilik faaliyeti yapmış olurlar.
Yerel medya bir kentin can damarıdır
Araştırma kapsamına aldığımız Dokuz Eylül Gazetesi ve internet haber sitesi diğer yerel haber sitelerinden biçim; içerik, dil, görsel ve sosyal medya kullanımı konusunda ayrılmaktadır. Gazete çalışanlarının sorularımıza ortaklaşa verdiği cevaplar şu şekildedir:
Dokuzeylul.com, doğru haberciliğe olan bakışı, alanında deneyimli ve uzman habercilerin kadrosunda bulunması nedeniyle diğer haber sitelerinden keskin bir şekilde ayrılıyor. Aslında, Dokuzeylul.com İzmir haberciliğin dijital yüzü diyebiliriz. Gerek haberlerde kullandığımız fotoğraflarımız gerek kullanılan dil gerçek haberciliğin dijital hali. Habercilikten uzaklaşmadığımız, halka haber vermek, bilgilendirmek olan vizyonumuzu kaybetmediğimiz sürece başarılı olacağımızı düşünüyoruz. Tam da bu noktada aslında yerel medyanın ne demek olduğunu da göstermiş oluyoruz. Yerel medya; bir şehrin, bir kasabanın, bir bölgenin nabzını tutmak, günün, haftanın gelişmelerini şeffaf ve objektif bir şekilde bölge halkına vermek demektir. Dokuz Eylül Gazetesi, Dokuzeylul.com, bu misyonu üstlenmiş durumdadır.
Yerel medyada gazetecilik yapmak, aslında hem keyifli hem de meşakkatli bir iştir. Çünkü yerel gazete, Tv, radyo, dergi kısacası yerel medya kuruluşu o bölgenin sesidir, nefesidir. Kentin nabzını tutmak aslında çok da kolay bir iş değildir. Kentin siyasetini, ekonomisini, doğasını, dinamiklerini ve kanaat önderlerini iyi bilip, tanımak gerekiyor ki olayları, ihbarları, vatandaşa, kamuoyuna doğru aktarmayı sağlayabilmeli. Yerel medyada gazetecilik ulusal bir mecrada yapılan gazetecilikten daha zordur. Çünkü yerel medya kuruluşları çoğu zaman tek bir kişinin tekelinde olduğu için bir yanda bağımsız gazetecilik için mücadele ederken diğer yandan da ekonomik prangalar ile baş etmek zorunda kalınır. Özellikle artan maliyetler ( Kağıt, matbaa, uydu kirası vb) sebebiyle neredeyse her ay bir yerel kurumun kapandığını veya kapanmak üzere olduğunu duyuyoruz. Yerel medya bir kentin can damarıdır. Yerel medya ne kadar güçlü olursa, bu güç ulusal medya kuruluşlarına da o kadar yansır. Her geçen gün zorlaşan mesleğimizde, sonuna kadar mücadele etmeye ve bağımsızlık yolunda çabalamaya devam edeceğiz.
Türkiye’nin farlı bölgelerinden elde ettiğimiz araştırma sonuçlarına göre yerel medya önemli bir potansiyele sahip olmakla beraber bulunduğu bölgedeki yerel sorunlara değinen ve kamuoyu işlevini yerine getiren bir demokrasi aracıdır. Yerel medyanın temel sorunlarını şu şekilde sıralayabiliriz:
1: Çalışanların ekonomik ve mesleğe dair sorunları
2: Bağımsız- ekonomik temelli oluşan ilişkiler
3:Medya, siyaset ve politikacı ilişkileri
4: Sosyal medyayı gazetecilik açısından aktif bir şekilde kullanamama
5: Haber yazımı başta olmak üzere kullanılan dil ve görsellerde eksiklik
