Erciş Belediyesi'nin, altyapı ve kentsel dönüşüm sorunlarına çözüm olarak öne sürdüğü imar planı revizyonu ve İmar Kanunu'nun 18. maddesi uygulaması, ilçede tartışma ve endişelere neden oldu. Belediyenin "düzenli şehirleşme" amacıyla gündeme getirdiği bu uygulama, Van'ın merkezinde yaşanan ve uzun süredir çözülemeyen mağduriyetler nedeniyle yurttaşlar ve uzmanlar tarafından temkinle karşılanıyor.
Eşbaşkan Bilici: Erciş’in düzenli büyümesi için 18. madde kaçınılmaz
Erciş Belediye Eşbaşkanı Baran Bilici, mimar ve mühendislerin katılımıyla düzenlenen bilgilendirme toplantısında, ilçede planlanan 1/5000 ve 1/1000 ölçekli imar değişiklikleri ile İmar Kanunu’nun 18. maddesinin önemine dikkat çekti.
Bilici, uygulamanın “ilçenin düzenli büyümesi, mülkiyet sorunlarının çözümü ve modern şehirleşme” için gerekli olduğunu vurguladı. Ayrıca, belediyenin kamulaştırma yapacak mali gücünün olmadığı öne sürülerek, yol, yeşil alan ve park gibi kamusal ihtiyaçların karşılanması için 18. madde uygulamasının “kaçınılmaz” olduğu ifade edildi.
Temel hizmetlerdeki aksaklıklar, belediyeye olan güveni sorgulatıyor
Toplantı sonrasında belediyenin 18. maddeye ilişkin açıklamaları, son iki yıldır temel hizmetlerde aksaklıklar yaşayan vatandaşların kafasında soru işaretleri yarattı. Yol, su ve çöp toplama gibi en temel ihtiyaçlara dahi çözüm üretmekte zorlanan Eşbaşkanlar Güler Temel ve Baran Bilici’nin, bu karmaşık ve riskli imar operasyonunu başarılı bir şekilde yürütebilip yürütemeyeceği merak konusu. Günlük hizmetlerdeki tıkanıklık, halkın böylesine hassas ve teknik bir sürece duyduğu güveni zedeliyor.
18. Madde: "Kalkınma" mı, "mülksüzleştirme" mi?
3194 sayılı İmar Kanunu’nun 18. maddesi, belediyelere arazileri toplulaştırma, yol, park ve yeşil alan gibi kamusal alanlar ayırma ve kalan kısımları yeniden parsellere bölerek maliklere dağıtma yetkisi veriyor. Bu süreçte, maliklerin hisselerinden “Düzenleme Ortaklık Payı (DOP)” adıyla %35-40’a varan kesintiler yapılabiliyor.
Uzmanlar ve sivil toplum kuruluşları, teoride eşitlikçi görünen bu uygulamanın pratikte ciddi sorunlara yol açabildiğine şu başlıklar ile dikkat çekiyor:
· Küçük mülk sahipleri dezavantajlı hale geliyor: DOP kesintisi sonrası küçük arsalar, üzerine bina yapılamayacak kadar küçülüp değersizleşebiliyor.
· Değer kaybı: Ana caddelerdeki değerli arsalar, yeni düzenlemede daha arka sokaklara kaydırılarak ekonomik değer kaybına uğrayabiliyor.
· İnşaat hakkının fiilen kaybı: Küçük hisseli malikler, yeni parseller üzerinde tek başlarına inşaat yapma hakkını yitirerek büyük yatırımcılara bağımlı hale gelebiliyor.
· Büyük balık-küçük balık etkisi: Geniş araziler ve müteahhitler, birleşik parseller üzerinden daha fazla inisiyatif kazanırken, dar gelirli aileler ve küçük mülk sahipleri süreçten zarar görüyor.
Bu yönleriyle 18. madde, “kalkınma” vaadiyle uygulansa da, pratikte mülksüzleştirme riskini barındırıyor.
Van deneyimi temkinli yaklaşımı güçlendiriyor”
Erciş’teki tartışmaların odak noktalarından biri, Van merkezinde daha önce yaşanan 18. madde uygulamaları oldu. Van’daki uygulamalar, çok sayıda vatandaşın değer kaybı ve haksız paylaşım gerekçesiyle dava açmasına, mülk alım-satımının durma noktasına gelmesine ve sürecin şeffaf olmadığı yönünde eleştirilerin yükselmesine yol açmıştı. Bazı çevreler uygulamaları “kent suçu” olarak nitelendirmişti.
Yaşanan sorunlar şöyle özetleniyor:
· Çok sayıda vatandaş, değer kaybı ve haksız paylaşım gerekçesiyle dava açmak zorunda kaldı.
· Tapuya işlenen şerhler ve hukuki ihtilaflar nedeniyle mülk alım-satımı durma noktasına geldi.
· Uygulamanın şeffaf yürütülmediği yönünde yaygın eleştiriler oluştu.
Bu deneyim, Erciş’te 18. madde uygulamasına yönelik temkinli yaklaşımı güçlendiriyor.
Kimler risk altında?
Erciş'te uygulamanın hayata geçmesi durumunda;
· Küçük parsel ve tarım arazisi sahipleri,
· Miras yoluyla mülk sahibi olmuş, düşük paylı hissedarlar,
· Tek evi olan dar gelirli aileler,
· Mülkleri yeni planlamada kamusal alan olarak ayrılacak vatandaşlar, risk altında bulunuyor.
Belediyenin savunması ve vatandaşın sorusu
Belediye yönetimi, eleştirilere karşı kamulaştırma yapacak mali gücünün olmadığını ve 18. maddenin yol, park ve altyapı ihtiyaçları için “tek çözüm” olduğunu öne sürüyor. Yönetim, süreci “Bu memlekete borcumuz var” söylemiyle hızlandırmak istediğini belirtiyor.
Ancak Erciş halkının zihnindeki temel soru şu: "Gündelik hayatın basit problemlerine dahi etkili çözüm üretemeyen bir belediye yönetimi, bu kadar karmaşık, teknik ve insan hayatını doğrudan etkileyen bir süreci, Van'da yaşanan facialara fırsat vermeden, şeffaf ve adil bir şekilde yönetebilecek kapasiteye ve inanca sahip mi?"
Cevabı, önümüzdeki süreçte yaşanacaklar gösterecek.
