Coğrafi bir alanı temsil eden serbest bölge, bir ülkenin sınırları içerisinde yer almasına rağmen gümrük, vergi, hukuki ve idari düzenlemelerin kısmen uygulandığı veya uygulanmadığı yerler olarak bilinir. Ülkenin ekonomik faaliyetlerinin artması için vergi muafiyetleri sunan serbest bölge, gümrük kurallarından muaf olduğu için ticaret yapmaya oldukça elverişlidir. Serbest bölgeye getirilen mallar, özellikle gümrük vergilerinden ve sınırları içerisinde bulunduğu ülkenin yasal düzenlemelerinden muaf tutulur. Konumuna ve çalışma prensiplerine göre; serbest limanlar, serbest depolar ve dükkanlar ve gümrüksüz satış mağazaları olarak 3 kategoride incelenmektedir.
Serbest limanlar, çoğunlukla gümrüksüz alanları oluşturur. Gümrük sınırı dışında kalan, yabancı mal girişine açık tutulan limanlardır. Serbest depolar ve dükkanlar ise geçici depolama alanları olarak bilinirler. Ürünler, gümrük işlemleri tamamlanana kadar bu depoda muhafaza edilir. Bu depolarda, ürünlerin muhafaza edilmesi için gereken koşullar sağlanmaktadır. Gümrüksüz satış mağazaları ise bazı yerel ve ulusal vergi harçlarının ödenmesinden muaf olan mağazalardır. Genellikle havalimanı ve limanlar gibi turistlerin alışveriş yaptığı noktalarda bulunur.
Ülkemizde de serbest ticaret bölgeleri olarak bilinen 21 alan bulunmaktadır. Türkiye’deki serbest bölgeler ise yaklaşık 2000 şirkete ev sahipliği yapmaktadır. Mersin, Rize, Kayseri ve Gaziantep gibi şehirlerde serbest bölgeler bulunmaktadır. Genellikle denizyolu taşımacılığı yapılan yerlerde bulunurlar.
Serbest bölgenin ne olduğuna değindik. Şimdi ise serbest bölge avantajları hakkında bilgiler vereceğiz.
Serbest Bölge Avantajları
Serbest bölgede faaliyet gösteren işletmeler, belirli bir süreliğine kamu vergilerinden muaf tutulur. Bunun dışında vergi indirimi de uygulanabilir. İmalat şirketleri kurumlar vergisinde muaf tutulur. Yurt dışına olan lojistik hizmetler de gelir ve kurum vergisinden muaf tutulur. Serbest bölgede faaliyet gösteren işletmeler elde ettikleri kârı, sınırlama olmaksızın yurt dışına veya Türkiye’ye aktarabilmektedir. Aynı zamanda inşaat, proje ve izin süreçlerinde KDV (katma değer vergisi) muafiyeti de söz konusudur. Bunlara ek olarak ikinci el makine getirilmesine de müsaade edilir.
Serbest bölgeler genellikle havalimanı ve uluslararası limanlar gibi alanlara yakın yerlerde kurulur. Fakat gümrük alanlarından farklı işlemler görür. Bu bölgeler genellikle üretim, depolama, bankacılık ve sigortacılık, montaj, mimarlık ve mühendislik gibi faaliyetleri kapsamaktadır. Kuruldukları ülkelerin döviz girdilerinin artışını sağlarlar. Aynı zamanda bu bölgede yapılacak olan ihracatlarla ülkenin ihracat gelirlerinin artmasına yardımcı olurlar. Genel anlamda inceleyecek olursak serbest bölgeler ülke istihdamına katkı sağlarlar.
