Erciş elmasının bilinmeyen yönleri

HABER: İDRİS YILMAZ

Mikro klima özelliği ve güneşli gün sayısının fazla oluşu sayesinde kaliteli elma yetiştiriciliğinin yapıldığı alanlardan biri olarak bilinen Van Gölü havzasında, elma yetiştiriciliği yapan çiftçiler elde ettikleri ürünleri ekonomiye nasıl çevirecekleri konusunda endişe içerisinde. Çeşitlerinin çok nadir bulunduğu sulu ve farklı tat taşıma özelliğine sahip elma çeşitleri arasında yer alan, pamuk elma, ekşi elma, Van elması, Arapkızı, süs elması, kızıl elma ve sarı kız olarak bilinen 10'a yakın elma çeşidi ihraç edilmediği için beklenilen parayı üreticilere kazandırmıyor. Sadece ilçe içerisinde tüketildiği belirtilen elma çeşidinin tanıtımının yapılamaması nedeniyle ilçe dışına çıkamadığı ifade ediliyor. Van Gölü Havzası Organik Tarım Derneği ve Erciş Organik Güvenilir Gıdalar Derneği Başkanı Müslüm Dursun, Erciş ve çevre ilçelerde ilginin olması durumunda ihracatın yapılacağını belirterek, "Bölgedeki meyve bağları kültürel değerlere sahip, Urartu Krallığı'ndan bugüne kadar dayanan bir kültür var ve bu kültür 4000 yıllık tarihe dayanıyor. Bugüne kadar nesilden nesile aktarılan ve günümüze gelen bu değere sahip çıkmamız durumunda ileri nesillere taşırız" dedi.





'4000 yıldır yetiştiriliyor'

Erciş elması olarak bilinen ve Eylül ayı sonlarında olgunlaşan elmalar tezgahlardaki yerini alırken, bu yıl elma üretiminin iyi olduğunu ifade eden Dursun, doğanın ve ekolojinin insanlığa her türlü fedakarlığı yaptığını ifade ederek, insanların doğasına sahip çıkamamasından yakındı. Dursun, bölgedeki elma yetiştiriciliğinin 4000 yıllık kültür olduğunu ifade ederek, 4000 yıldan bugüne kadar gelen elmaların her yıl olduğu gibi bu yıl da beklenenin ötesinde verim sağladığını aktardı. Dursun, bölgede bu tarihi elmaların yaşatılması için dernek olarak kredili bahçeler kurduklarını söyleyerek, "Erciş ilçesinde tarihi değerlere sahip çok sayıda meyve ağaçları var. Dış pazardan gelen ürünler nedeniyle yeteri kadar Erciş elması tüketilmiyor. Bu nedenden beklenilen ekonominin sağlanmaması nedeniyle elmalar ya çok ucuz fiyata tüketiliyor ya da bekleyerek çürümeye terk ediliyor. Bölge halkı ekonomik olarak elmadan kalkınmadığı için yatırımını bu elmaya yapmıyor. Bizler bu anlamda çeşitli çabalar göstererek insanlarımızın bu ekolojik kültüre sahip çıkmasını sağlasak bile yeterli olamıyoruz. Çünkü yeniyiz, bu anlamda destek istiyoruz" diye konuştu.





'Bir bardak çay fiyatı ile bir kilo elma fiyatı aynı'

Üretiminin çok zahmetli olduğu ifade edilen Erciş ve Van elma çeşitlerinin sezon sonunda yapılan satışlarda çiftçinin beklentilerini karşılamadığını belirten Dursun, "Bir kilo elma fiyatı ile bir bardak çay fiyatı aynı. İlkbahardan sonbahara kadar organik ortamda yetişen ve ciddi emekler sarf edilen elmalar çiftçinin beklentilerine cevap olamıyor. Bu nedenden bu elmanın ve bu kültürün yaşatılması için adeta çiftçilere ricada bulunuyoruz. Kredili bahçeler kuruyor bölgenin sembolü ve kültürü haline gelen elmaların yaşatılması için var gücümüzle mücadele ediyoruz" dedi


Elma üzerine Erciş ve Van elması üzerinde yaptığımız araştırmada Erciş ve Van elmasının bilinmeyen yöneleri ortaya çıktı. Yörede çok sayıda çöğür orjinli elma genotipi incelenmiş, genotipler içerisinden yörede yaygın olarak yetiştirilen ve yöre ekolojisine adapte olmuş, hastalık ve zararlılardan ari, üstün nitelikli mahalli çeşitler seçitiği ifade edilmiştir. Araştırmada, elma populasyonları içerisinden seçilen ve Pamuk,Van, Ekşi elma, Arapkızı, Kızıl elma ve Sarıkız olarak adlandırılan çeşitler incelemeye alınarak elma özellikleri şöyle açıklanmıştır.


Pamuk elma

Pamuk elma çeşidi, Erciş yöresinde yaygın olarak yetiştiriciliği yapılan ve erkenci olması itibarı ile önem kazanmış bir çeşittir. Pamuk elma Periyodisite (bazı meyve ağaçlarının bir yıl ürün verip ertesi yıl vermemesi durumu ) göstermeyen, yöreye iyi adapte olmuş, hastalık ve zararlılara karşı dayanıklı ve kuraklığa hakim olduğu ifade edilmiştir. Temmuz sonu ile Ağustos ayı başında hasada gelen yazlık ve sofralık bir çeşit olan Pamuk Elma çeşidinde tam çiçeklenmeden hasat başlangıcına kadar geçen gün sayısı 88 gün olarak tespit edilmiştir. Meyve orta sulu, az aromalı, az mumlu, tatlı, meyve eti rengi beyaz, meyve kabuğu rengi sarı zemin üstünde güneşlenen kısımlarda az sıvama kırmızıdır. Ağaç kuvvetli bir gelişme göstermektedir, Yazlık bir çeşit olduğundan meyve özellikleri muhafazaya uygun değildir.

Van elması


Erciş yöresinde yetiştiriciliği çok yaygın olmamakla birlikte, aromalı, tatlı, ve yeme kalitesi yüksek yazlık bir çeşittir. Uygun koşullarda 3-4 hafta muhafaza edilebilen Van elması çeşidi, periyodisiteye meyillidir. Meyve az sulu, çok aromalı, çok mumlu, tatlı, meyve eti rengi beyaz, meyve kabuğu rengi sarı zemin üstünde sıvama kırmızıdır. Tam çiçeklenmeden hasat başlangıcına kadar geçen gün sayısı 88 gün olduğu ifade ediliyor.

Ekşi elma


Yörede yaygın bir şekilde yetiştirilen ve tercih edilen çeşitlerden güzlük bir çeşittir. Yarı dik ve orta kuvvette gelişme göstermektedir. Meyve çok sulu, çok aromalı, çok derecede mumlu, meyve tadı ortaya yakın ekşi, meyve eti rengi beyaz, meyve kabuğu rengi yeşil güneş gören kısımları sıvama kırmızıdır. Bu çeşit periyodisiteye meyillidir. Tam çiçeklenmeden hasat başlangıcına kadar geçen gün sayısı 110 gün olduğu belirtiliyor.

Arapkızı elması

Yörede Karakız olarak da adlandırılan ve kışlık çeşit olarak yaygın şekilde yetiştiriciliği yapılan Arapkızı çeşidi, iri meyveli, raf ömrü uzun ve ticari değeri yüksek bir çeşittir. Ekşi tadı ve uzun süre dayanıklılığı ile yörede en fazla beğenilen çeşitlerden biridir. Meyve çok sulu, az aromalı, çok derecede mumlu, meyve eti rengi beyaz, meyve kabuğu rengi koyu kırmızı ve beyaz beneklidir. Ağaç, kuvvetli ve yayvan bir büyüme göstermekte olup; periyodisiteye meyilli bir çeşittir. Bu çeşitte tam çiçeklenmeden hasat başlangıcına kadar geçen gün sayısı 143 gün olduğu açıklanmıştır.

Kızıl Elma