Van’da her geçen yıl üretimi azalan otlu peynir, artık dar gelirli vatandaşların neredeyse ulaşamadığı bir ürün haline geldi. Geçen yıl kilosu 300–350 lira arasında satılan otlu peynir bu yıl 600–700 liraya kadar yükseldi. Hayvan sayısındaki düşüş, artan maliyetler, kuraklık ve göç nedeniyle üretimin azalması fiyatları daha da yukarı çekti. Peynirciler Çarşısı esnafı Fevzi Metin, “Eskiden fakirlerin sofrasında peynir vardı, şimdi lüks olmuş artık. Fakir yiyemiyor. Fakir gelip peynir kırıntısı alıyor, yoksa peynir alamıyor” dedi.
Tarihi Peynirciler Çarşısı esnafı, köylerin boşaldığını, hayvancılığın gerilediğini ve bu durumun peynir üretimine büyük darbe vurduğunu belirtiyor.
“Önceki seneleri altınla arıyoruz”
Peynirciler Çarşısı esnafı Mehmet Ayık, piyasanın durgun olduğunu belirterek şunları söyledi:
“Piyasalar Allah’a şükür, gördüğün gibi halde kim var? Hâlimizi görüyorsunuz, peynirimiz malımız hep kurudu. Şu an ödemelerimiz var. Evrak, hatır çeki almışız, ödemiyoruz. Vallahi bu sene geçen seneyi arıyoruz, bulamıyoruz. Önceki yılı zaten altınla arasak bulamıyoruz, Allah sonumuzu hayır etsin.”
Ayık, peynirin dar gelirlinin sofrasından da çekildiğini ifade ederek, “Eskiden çarşıya geliyorduk, bir şey yemeden dönüyorduk. Akşam gider soframızda bir ekmek peynirimiz vardı. Bugün onu zaten altınla arasan bulamazsın. Daha peynir de bulamayız” dedi.
“Fiyatlar arttı, satışlar düştü”
Esnaf Hazar Keremoğlu, işlerin bayağı bir durgun olduğunu söyledi. Havalimanının kapalı olması nedeniyle yabancılara satış yapamamanın da satışların azalmasında etkili olduğunu bildiren Keremoğlu, geçen yıl 400–450 lira olan peynirin bu sene 550–600 lira arası değiştiğini anlattı. Keremoğlu, "Bu böyle devam ederse küçük esnafın hâline vay diyeyim” ifadelerini kullandı.
Esnaf Tuncer Bilici, fiyat artışının vatandaşın alım gücünü zayıflattığını belirterek, “Piyasa durgun. Vallahi Allah yardım etsin. Ne olacak? Bu şekil giderse millet perişan olacak. Geçen sene peynir 350–400 liraydı. Bu sene 600 liraya kadar çıktı. Tereyağı da şu an 600 liradır” dedi.
“Şap hastalığı her şeyi etkiledi”
Şap hastalığının da bu yıl peynir üretimini etkilediğini ifade eden Bilici, “Hayvan 1,5 ay sütten kesildi. Zaten koyunun sağıldığı 2 ay, bilemediğin 2,5–3 ay. O da yani 1 ay, 1,5 ay ya sağıladı ya sağılmadı. Ondan dolayı peynir kısıtlıdır” diye konuştu.
Vatandaşın alım gücünün düştüğünü belirten Bilici, “22 bin lira alan biri peynir tereyağı ne ile alsın? 600 TL peynir, 600 TL tereyağı… Bu artık mucizevi bir şey oldu” dedi.
“Fakir peynir kırıntısı alabiliyor”
Çarşının 30 yıllık esnafı Fevzi Metin ise durumu şöyle anlattı:
“Bu sene durumlar çok kritik. Piyasa durgun. Her şey çok pahalı. Milletin alım gücü yok. Geçen sene peynir 250 ile başladı, 300–350’ye kadar çıktı. Şu an 600 lira. Köylü 500–550 diyor, tüketici 600 lira çoktur diyor. Ortada kalmışız. Eskiden fakirlerin sofrasında peynir vardı; şimdi lüks olmuş artık. Fakir yiyemiyor. Fakir gelip peynir kırıntısı alıyor, yoksa peynir alamıyor.”
“Millet 2 kilo alıyordu, şimdi 200 grama düştü”
Esnaf Hasan Kıvanç, “Geçen sene peynir ucuzdu, 1 kilo alacağına 2 kilo alıyordu millet. Şimdi pahalıdır, 1 kilo alan yarım kilo, 200 gram alıyor” diye konuştu.
Cacık fiyatlarını da örnek gösteren Kıvanç, “Geçen sene beyaz cacık 20–30 liraydı, şimdi 80–100 lira olmuş” dedi.
“Pahalılığın sebebi üretici, tüketici ve kuraklık”
Esnaf Kenan Yağız ise fiyat artışının genel ekonomik koşullardan kaynaklandığını belirterek şöyle konuştu:
“Geçen sene peynir 500–550 lira civarıyken şu an 650–700 civarında. Fiyatlar yüksek, alıcı zorlanıyor ama Van otlu peyniri sofraların vazgeçilmezi olduğu için yine de alıyorlar. Artık neredeyse zenginin sofrasından eksik olmamaya başladı.”
“Eskiden 5 ton peynir satardık, şimdi 1,5 tona düştü”
Esnaf Erhan Kaya da satışların düştüğünün altını çizerek, “Eski yıllara göre ilgi yok. Peynir gittikçe sirkülasyonu azalıyor. Her sene ortalama 5 ton satardık. Bu sene 1,5–2 ton satamadık” ifadelerini kullandı.
Kaya, peynirin artık dar gelirlinin ulaşamayacağı bir ürün olduğunu belirterek, “Eskiden fakirin de zenginin de sofrasında olan peynir şu an sadece zenginin sofrasında var” dedi.