Özgürlük İçin Hukukçular Derneği (ÖHD) ve Tutuklularla Yardımlaşma ve Hükümlü Aileleriyle Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği (TUHAY-DER) 17 Ağustos ile 21 Ağustos tarihlerinde ziyaret etikleri Van T Tipi, Van Yüksek Güvenlikli, Van F Tipi ve Van M Tipi cezaevlerine ilişkin gözlem ve tespit raporunu açıkladı. Tutukluların sağlık haklarının kısıtlandığının belirtildiği raporda, vaka sayısı konusunda ise şeffaf davranılmadığına işaret edildi.
‘Koronavirüse karşı alınan önlemler yetersiz’
Ziyaretin yapıldığı cezaevlerinde salgına karşı alınan önlemlerin yetersiz olduğuna ve 4 cezaevinde de hem tutsaklara hem de personellere virüsün bulaştığının kaydedildiği raporda,“Cezaevlerinin sağlıklı bir biçimde gerçekleştirilemediği, cezaevi personel ve idarelerinin vaka sayısı ve bilgi paylaşımı konuşunda şeffaf yaklaşmadıkları görülmektedir. Avukatların gözlem ve tespitlerini paylaşmasının akabinde cezaevlerindeki riskli durum bir kez daha kendisini göstermiştir. Doluluk oranlarının fazlalığı, hijyen imkanlarından, koruyucu malzemelerden yoksunluk, sağlık ve tedavi imkanlarına erişememe sebebiyle mahpusların yaşam hakları büyük bir risk altındadır. Özellikle maske, eldiven, dezenfektan gibi koruyucu malzemelerin mahpuslara para ile satılması, birçok cezaevinde fiyatların fahiş olması, yine koğuşlarda dezenfekte işlemlerinin kapsamlı ve sık sık gerçekleştirilmemesi ve özellikle telefon görüşüne giden mahpuslara sosyal mesafe kuralları hiçe sayılarak arama yapılması gerek mahpusların gerek infaz koruma memurlarının yaşam haklarındaki riski kat ve kat artırmaktadır” diye belirtildi.
‘Hukuki sürecin takipçisi olacağız’
Anayasa ve Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşme hükümleri de göz önüne alınarak cezaevlerinde alınan tedbirlerin arttırılması gerektiğine vurgu yapılırken, konuya ilişkin şunlara yer verildi:“Testi pozitif çıkan mahpusların sistemli bir biçimde tedavi ihtiyaçları tespit edilerek gerekli tedavi imkanları sağlanmalı, temaslı olan tüm mahpuslara test kiti sağlanmalıdır. Bunun dışında tüm mahpusların yaşam haklarını koruyacak uygulamalar ile öncelikle hasta, yaşlı ve çocuklu mahpusların tahliyesi sağlanmalı ve tüm mahpusları kapsayacak eşit ve adil bir infaz değişikliği gerçekleştirilmelidir. Aşağıda isimleri yazılı imzacı kurumlar olarak Covid-19 salgını dolayısıyla tüm mahpusların sağlık ve yaşam hakları kapsamında cezaevlerinde alınan ve alınacak tedbirlerin, yasalar ve uluslararası sözleşmeler ışığında tüm hukuki sürecin takipçisi olacağımızı kamuoyuna saygıyla bildiririz.”
Ziyaret edilen cezaevlerinde tespit edilen ihlaller şu şekilde sıralandı:
“*Van T Tipi, Van Yüksek güvenlikli ve Van F Tipi cezaevlerinin bulunduğu cezaevi kampüsü içerisinde aileleri ve avukatları taşıyan servis araçlarında sosyal mesafeye ve hijyen kurallarına riayet edilmediği, kalabalık ve maskesiz taşıma yapıldığı gözlemlenmiştir.
*Yine cezaevi girişlerinde bulunan lavaboların kirli olduğu, sabun ve temizlik malzemesi bulundurulmadığı gözlemlenmiştir.
*Van yüksek güvenlikli kapalı cezaevi girişinde cezaevi personeli ve görevli askerlerin eldiven ve maske taktıkları,
*Cezaevi girişinde avukata da eldiven, maske verdikleri ve ateş ölçümü yapıldığı gözlemlenmiştir. Ayrıca X-rey’de uyarı veren avukata elle üst araması gerçekleştirilmiştir.
*Avukat görüşleri avukat odasında avukat ve mahpus arasında şeffaf, plastik bir paravan bulundurularak yapılmakta ancak oda görüşme öncesi dezenfekte edilmemektedir.
*Görüş yerine varıldığında mahpusun yüzünde maske olduğu ancak elinde eldiven olmadığı görülmüştür. Mahpuslar haftalık telefon görüşmelerine çıktıklarında kendilerine maske ve eldiven verilmediği gibi sosyal mesafe hiçe sayılarak kendilerine ince üst araması yapıldığını belirtmişlerdir.
*Mahpuslardan ve cezaevi personelinden alınan bilgilere göre cezaevi içerisinde Covid-19 testi pozitif çıkan infaz koruma memurları bulunmaktadır ancak sayısı bilinmemekte cezaevi bu hususta şeffaf bir yaklaşım sergilememektedir.
*Koğuşlarda haftada bir dezenfekte işlemi yapıldığını, ama bu işlemin çok yüzeysel bir şekilde gerçekleştirildiğini,
*Kendilerine sadece haftalık yarım litre çamaşır suyu verildiğini, kantinde satılan maske ve temizlik malzemelerinin fiyatlarının hala yüksek olduğunu,
*Mahpuslardan ve cezaevi personelinden alınan bilgilere göre cezaevi içerisinde Covid-19 testi pozitif çıkan infaz koruma memurları bulunmaktadır ancak sayısı bilinmemekte cezaevi bu hususta şeffaf bir yaklaşım sergilememektedir.
*Görüş bittikten sonra kullanılan atık eldiven ve maskelerin X-rey bölümünde kapağı açık bir çöp kutusuna atıldığı gözlemlenmiştir.
*Önceleri haftada bir yüzeysel de olsa koğuşlarda dezenfekte işlemi yapıldığını, ancak 1 ayı aşkın süredir bu işlemin yapılmadığını,
*Kendilerine maske, dezenfektan, eldiven gibi malzemelerin verilmediğini, az bir miktar sıvı sabun ve çamaşır suyunun ücretsiz olarak verildiğini, kantinde satılan maske ve temizlik malzemelerinin fiyatlarının halen yüksek olduğunu,
*Oda değişim taleplerinin gerekçesiz bir şekilde reddedildiği ve birçok mahpusun maddi olarak zor durumda olup ihtiyaçlarını gideremedikleri,
*Elektrik ve su kullanımlarının, temel gıda ihtiyaçlarının kendilerine ücretsiz sağlanmadığını,
*Hasta, yaşlı ve çocuklu mahpuslar için durumlarına özgü herhangi bir önlem alınmadığını,
*Dışardan gelen eşya ve kitaplarının haftalarca kendilerine verilmediğini,
*Sağlık hakkına erişimlerinin sınırlandırıldığı, çok acil durumlar dışında revire götürülmediklerini,
*Hastaneye götürülmek durumunda olan mahpusların hastane dönüşü 14 gün süresince tekli odalara alındıkları, yaşlı ve hasta mahpusların bu durumdan kaynaklı hastaneye gidemedikleri ve tedavilerinin aksadığını,
*Cezaevlerinde gerçekleştirilen sayımın ve aramaların normal seyrinde devam ettiğini ancak görevli personelin koruyucu elbise giymediğini sadece maske kullandığını,
*İbrahim Alkan isimli kronik kalp hastası bir mahpusa kullandığı ilaç yerine D vitamini ve tarihi geçmiş ilaç verildiğini, tarafımıza aktarmışlardır.
*Cezaevi girişinde cezaevi personeli ve görevli askerlerin eldiven ve maske taktıkları ve cezaevi girişinde avukata da eldiven, maske verdikleri, ayrıca ateş ölçümü yapıldığı gözlemlenmiştir.
*Avukat görüşleri avukat odasında avukat ve mahpus arasında şeffaf, plastik bir paravan bulundurularak yapılmakta ancak oda görüşme öncesi dezenfekte edilmemektedir.
*Mahpuslardan ve cezaevi personelinden alınan bilgilere göre cezaevi içerisinde Covid-19 testi pozitif çıkan infaz koruma memurları bulunmaktadır ancak sayısı bilinmemekte cezaevi bu hususta şeffaf bir yaklaşım sergilememektedir.
*Kendilerine maske, dezenfektan, eldiven, gibi malzemelerin verilmediğini, cezaevi idaresi tarafından koğuşlara günlük 1 bardak çamaşır suyu verildiğini, kantinde satılan maske ve temizlik malzemelerinin fiyatlarının yüksek olduğunu,
*Aile görüşlerinde ve sosyal faaliyetlerinde getirilen kısıtlamaların halen devam ettiğini, haftalık 20 dakika aile telefon görüşü ve ayda 1 defa kapalı aile görüşü gerçekleştirdiklerini,
*Yeni tutuklanan kişilerin 14 gün karantinada bekletildiklerini ancak karantina koğuşunun küçük olduğunu bu küçük koğuşta 10 mahpusun kaldığını, yine doluluk oranının fazla olması sebebiyle 20 kişilik koğuşlarda 26-27 kişi kalındığını ve birçok kişinin yerde yatmak zorunda kaldığını,
*Kronik hasta 68 yaşında bir kadın mahpusun 3 ay karantinadan sonra normal odaya alındığını tarafımıza aktarılmıştır.
*Cezaevi girişinde cezaevi personeli ve görevli askerlerin eldiven ve maske taktıkları ve cezaevi girişinde avukata da eldiven, maske verdikleri, ayrıca ateş ölçümü yapıldığı gözlemlenmiştir.
*Görüş yerine varıldığında mahpusun yüzünde maske ellerinde eldiven olduğu görülmüştür. Ancak mahpuslar haftalık telefon görüşmelerine çıktıklarında kendilerine maske ve eldiven verilmediği gibi sosyal mesafe hiçe sayılarak kendilerine ince üst araması yapıldığını belirtmişlerdir.
*Cezaevi içerisinde mahpusların kaldığı bölümde görev yapan personel ile x-ray ve dışında görev yapan personelin birbirinden ayrıldığı, personel geçişinin engellendiği, mahpusların kaldığı bölümlerde görev yapan personelin izole edilerek mesai saati dışında da aile ve sosyal temaslarının sınırlandırıldığı tespit edilmişse de mesai saati dışında gerçekleştirilen sınırlamaların nasıl denetlendiği ile ilgili tarafımızca herhangi bilgi edinilememiştir.
*Mahpuslardan ve cezaevi personelinden alınan bilgilere göre cezaevi içerisinde Covid-19 testi pozitif çıkan infaz koruma memurları bulunmaktadır ancak sayısı bilinmemekte cezaevi bu hususta şeffaf bir yaklaşım sergilememektedir.
*Hali hazırda Covid-19 testi pozitif çıkan mahpus sayısının fazla olduğunu, birden fazla odanın karantinaya alındığını, karantinaya alınan odalardaki mahpusların 1 ay boyunca ailelerine telefon edemediklerini, tarafımıza aktarmışlardır."
