Hakaret suçu 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 125 vd. maddelerinde düzenlenmiştir.
1- Hakaret Suçu Nedir Türk Ceza Kanununda Nasıl Tanımlanmıştır
Hakaret suçunun basit (temel) hali TCK’da şu şekilde tanımlanmıştır:
“Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi cezalandırılır.”
Hakaret suçu ile korunan hukuki değer onur, şeref ve saygınlıktır. Bu sebeple hakaret suçu TCK’nın “Şerefe Karşı Suçlar” kısmında düzenlenmiştir. Madde gerekçesinde de fiilin yaptırıma bağlanması ile kişilerin şeref, haysiyet ve namusu, toplum içindeki itibarı, diğer fertleri nezdindeki saygınlığının korumasının amaçlandığı belirtilmiştir. Hakaret suçu farklı şekillerde işlenebilen bir suçtur. Bir kimseye direkt olarak sövmek şeklinde işlenebileceği gibi Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun 08.04.1985 tarih ve 5-576/209 sayılı içtihadında kendisine “senin karını kocama alacağım” diyen mağdura, failin tenasül organını göstermesi sövme kapsamında sayılmıştır.
Hakaret fiilinin ihmal suretiyle işlenebileceği de kabul edilmektedir. Örneğin mağdurun sözüne cevap vermemek, uzattığı eli sıkmamak bu kapsamda değerlendirilmektedir.
Beddua niteliğindeki fiillerin de sövme niteliğinde olup olmadığı üzerinde durmak gerekir. Yargıtay, genellikle kamu görevlisine yönelen bedduayı hakaret olarak kabul ederken sivil kişilere yapılan bedduayı tahrik edici saymamaktadır.
2- Hakaret Suçunun Cezası
Hakaret suçunun basit ve nitelikli hallerinin cezaları şu şekildedir:
- Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç kişiyle ihtilat ederek işlenmesi gerekir. (TCK 125/1)
- Fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkrada belirtilen cezaya hükmolunur. (TCK 125/2)
- Hakaret suçunun;
a) Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı,
b) Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı,
c) Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle, İşlenmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz. (TCK 125/3)
- Hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza altıda biri oranında artırılır. (TCK 125/4)
- Kurul hâlinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi hâlinde suç, kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. Ancak, bu durumda zincirleme suça ilişkin madde hükümleri uygulanır. (TCK 125/5)
Mağdurun belirlenmesi
-Hakaret suçunun işlenmesinde mağdurun ismi açıkça belirtilmemiş veya isnat üstü kapalı geçiştirilmiş olsa bile, eğer niteliğinde ve mağdurun şahsına yönelik bulunduğunda duraksanmayacak bir durum varsa, hem ismi belirtilmiş ve hem de hakaret açıklanmış sayılır. (TCK 126)
İsnadın ispatı
-İsnat edilen ve suç oluşturan fiilin ispat edilmiş olması halinde kişiye ceza verilmez. Bu suç nedeniyle hakaret edilen hakkında kesinleşmiş bir mahkûmiyet kararı verilmesi halinde, isnat ispatlanmış sayılır. Bunun dışındaki hallerde isnadın ispat isteminin kabulü, ancak isnat olunan fiilin doğru olup olmadığının anlaşılmasında kamu yararı bulunmasına veya şikayetçinin ispata razı olmasına bağlıdır. (TCK 127/1)
-İspat edilmiş fiilinden söz edilerek kişiye hakaret edilmesi halinde, cezaya hükmedilir. (TCK 127/2)
İddia ve savunma dokunulmazlığı
- Yargı mercileri veya idari makamlar nezdinde yapılan yazılı veya sözlü başvuru, iddia ve savunmalar kapsamında, kişilerle ilgili olarak somut isnadlarda ya da olumsuz değerlendirmelerde bulunulması halinde, ceza verilmez. Ancak, bunun için isnat ve değerlendirmelerin, gerçek ve somut vakıalara dayanması ve uyuşmazlıkla bağlantılı olması gerekir. (TCK 128)
Haksız fiil nedeniyle veya karşılıklı hakaret
-Hakaret suçunun haksız bir fiile tepki olarak işlenmesi halinde, verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir. (TCK 129/1)
-Bu suçun, kasten yaralama suçuna tepki olarak işlenmesi halinde, kişiye ceza verilmez. (TCK 129/2)
-Hakaret suçunun karşılıklı olarak işlenmesi halinde, olayın mahiyetine göre, taraflardan her ikisi veya biri hakkında verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir. (129/3)
Kişinin hatırasına hakaret
-Bir kimsenin öldükten sonra hatırasına en az üç kişiyle ihtilat ederek hakaret eden kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Ceza, hakaretin alenen işlenmesi halinde, altıda biri oranında artırılır. (TCK 130/1)
-Bir ölünün kısmen veya tamamen ceset veya kemiklerini alan veya ceset veya kemikler hakkında tahkir edici fiillerde bulunan kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (TCK 130/2)
3- Hakaret Suçu Şikâyete Bağlı Mıdır ve Uzlaşmaya Tabi Midir?
Hakaret suçu şikayete bağlı suçlardan birisidir. Bu sebeple bu suç oluştuğunda ve soruşturma makamları tarafından öğrenildiğinde re’sen soruşturma işlemleri başlatılmayacak, mağdurun şikayeti aranacaktır. Hakaret suçunda şikayet süresi 6 aydır. Kişi 6 ay içerisinde şikayetçi olmazsa artık bu hakkını kaybedecektir.
Ancak suçun nitelikli hallerinde şikayet aranmaz, suçun nitelikli halleri işlenmişse soruşturulması ve kovuşturulması re’sen yapılır.
Hakaret suçu basit hali uzlaşmaya tabi bir suçtur. (CMK 253 vd.)
4- Hakaret Suçunda Zamanaşımı
Hakaret suçunun şikayet süresi 6 aydır. Suçun öğrenildiği tarihten itibaren dava zamanaşımı süresi içerisinde 6 ay içinde şikayetçi olunduğu takdirde soruşturma işlemlerine başlanacaktır.
5- Hakaret Suçu İçin Verilecek Cezanın Seçenek Yaptırımlara Çevrilmesi
- Hakaret suçu nedeni ile hakim direkt adli para cezası verebileceği için suçun basit hali nedeni ile verilen hapis cezası adli para cezasına çevrilemez. Ancak TCK 125/3’te yer alan daha ağır cezayı gerektiren nitelikli hallerin varlığı halinde hakim tarafından öngörülecek olan cezanın alt sınırı 1 yıldan az olamaz. Şu halde cezanın adli para cezasına çevrilmesi mümkündür.
- Hakaret suçu neticesinde verilecek ceza 2 yıl ve altında hapis cezası ise erteleme hükümleri uygulanabilir.
- Hakaret suçu neticesinde verilecek ceza 2 yıl ve altında hapis cezası ise hükmün açıklanmasının geri bırakılması hükümleri uygulanabilir.
